De onverwachtse ontmoeting
1.1 De spiegel
1.2 De essentiële ervaring
1.3 De verbinding
1.4 De uitbreiding van het ik
2.1 Verhalen verwonderen
2.2 Verhalen zijn identiteitsvormend
2.3 Verhalen zijn universeel
2.4 Verhalen openen nieuwe perspectieven
2.5 Verhalen verspreiden dominante narratieven
3.1 De plek en het moment
3.2 Vooroordelen
3.3 Micro-agressie / Alledaags racisme
3.4 Technologie
3.5 Maskers
3.6 Het is nooit makkelijk
4.1 Luisteren
4.2 Vragen
4.3 Niet wetende houding
4.4 Naam onthouden
4.5 Kleine verbindende handelingen
4.6 Sociale objecten
Waarom zou je de ontmoeting aangaan? De ontmoeting is een spiegel van onszelf, een essentiële ervaring en zorgt voor verbinding met anderen en een uitbreiding van het ik.
1.1 De spiegel
Een ontmoeting met iemand anders is een directe confrontatie met onszelf. Mensen zijn in veel facetten gelijk: we hebben allemaal goede en slechte dagen, we hebben honger en pijn en voelen ons soms gelukkig en soms ongelukkig. We verschillen ook van elkaar:
Uiterlijk & Persoonlijkheid (kleur ogen, kledingstijl, ochtendhumeur)
Sociale achtergrond (grootte van familie, opleiding, werk, inkomen )
Culturele achtergrond (religie, keuken, normen & waarden)
Ideeën en overtuigingen (politieke voorkeur, principes, ambities)
Door een ontmoeting met iemand die op verschillende vlakken anders is, bevragen we onze eigen overtuigingen. De ontmoeting is als een spiegel waarin we onszelf beter leren kennen.
1.2 De essentiële ervaring
Volgens de Frans-Joodse filosoof Levinas is de aanblik van de ander de essentiële ervaring van de mensheid. Levinas (1906 - 1995), getuige van twee wereldoorlogen, noemt een massamaatschappij en onverschilligheid oorzaken van oorlog en genocide.
Levinas roept op om jezelf te bevrijden van onverschilligheid. Neem de tijd om naar het gezicht van de Ander te kijken. Maak ruimte voor de ander en richt je minder op ‘ik’ en ‘mijn’. Dat zorgt voor een essentiële ervaring die je dichter tot het gemeenschappelijke en het ‘menselijke’ brengt.
1.3 De verbinding
‘Twee mensen lopen van grote afstand op elkaar af. In het begin bekommeren ze zich niet om elkaar, maar hoe dichter ze bij elkaar komen, hoe groter de drang wordt om iets van elkaar te weten, de angst groeit ook en als ze elkaar dicht genaderd zijn, dan lijken ze wel tot elkaar aangetrokken, alsof elkaar passeren zonder iets te zeggen een verschrikkelijke vergissing zou zijn’.
Abdelkader Benali
De Vreemdeling
Een ontmoeting kan klein zijn: een moment van oogcontact, een grapje of een praatje. Plekken waarin zulke kleine ontmoetingen vanzelfsprekend zijn, voelen bekender en vertrouwder aan. Het is er makkelijker om je er te verbinden met je medemens en de omgeving. Dit zorgt voor vertrouwen en voorkomt een wereld waarin iedereen zich terugtrekt in zijn eigen onverschilligheid.
1.4 De uitbreiding van het ik
Volgens psycholoog Arthur Aron is de identiteit van een mens altijd in beweging: zij doet nieuwe inzichten op en ontwikkelt zich door mensen die we leren kennen en de relaties die we aangaan. Iedereen brengt iets nieuws, zoals gedachten, oogpunten en gereedschappen die van onszelf een complexer persoon maken. Aron noemt dit een fundamentele behoefte van de mens om naast overleven, ook een beter leven te krijgen om dingen te bereiken en effectiever te kunnen handelen. Elke ontmoeting en relatie die we aangaan is een uitbreiding van jezelf.
Marina Abramovic
The Artist Is Present
2010
Performance kunstenaar Marina Abramović zat gedurende drie maanden aan een houten tafel terwijl bezoekers om de beurt in een stoel tegenover haar plaatsnamen en in haar ogen keken. Marina maakte zonder woorden contact met honderden vreemdelingen.
Miranda July
Interfaith Charity Shop
2020
Kunstenaar Miranda July is een interreligieuze liefdadigheidswinkel begonnen met als doel de liefdadigheidsactiviteiten van verschillende gebedshuizen met elkaar te verbinden.
Willem Sluyterman (e.a)
Hipster / Muslim
2019
Het fotoproject Hipster/Muslim bevraagt identiteit door het uitwisselen van kleding en vooroordelen tussen hipsters en moslims.
Chimamanda Ngozi Adichie
Het gevaar van een enkel verhaal
Een ontmoeting is een uitwisseling van kleine en grote verhalen. Verhalen helpen ons bij het begrijpen van de wereld en onszelf. Verhalen verwonderen, vormen identiteiten en zijn universeel. Aan de andere kant hebben verhalen de kracht om dominante narratieven te versterken en een schadelijke versimpelde versie van de wereld te tonen.
2.1 Verhalen verwonderen
‘What speaks to us: seemingly, is always the big event, the untoward, the extraordinary: the front-page splash, the banner headlines. Railway trains only begin to exist when they are derailed, and the more passengers that are killed, the more the trains exist’.
Georges Perec
Approaches to What?
Approaches to What?
Verhalen gaan over de kleine en grote gebeurtenissen van het leven. We vertellen elkaar over ongelukken, rampen en gebeurtenissen, maar verhalen hebben juist de kracht om ook schoonheid te vinden in het alledaagse.
Wat maakt een verhaal tot een verhaal?
Een verhaal heeft een begin, een midden en een einde. Er zijn één of meerdere personages en locaties, er is een verlangen(zoals de liefde) welke het verhaal voortstuwt via kleine of grote gebeurtenissen.
Verhalen worden verteld met verschillende motieven: een verhaal kan vermaken, iets leren, een gevoel overbrengen, informeren of overtuigen.
2.2 Verhalen zijn identiteitsvormend
‘Iedereen snakt naar identiteit, om te kunnen zijn wie je bent, en daar is niets mis mee. Het is een universele zoektocht en een vast bestanddeel op het pad naar volwassenheid. Het wordt echter problematisch wanneer je je in die identiteit opsluit en daarmee een muur opwerpt. Een ingegraven identiteit belemmert waardevolle culturele uitwisseling, een gemiste kans om de medemens en daarmee de wereld beter te begrijpen. Het belemmert ook de nodige kritische zelfreflectie waarmee je je identiteit een spiegel voorhoudt en waar nodig kunt bijschaven. Een identiteit is immers nooit echt af.’
Lotfi El Hamidi
Over cultuur en identiteit
Identiteit wordt gevormd aan de hand van de verhalen die we over onszelf vertellen en de verhalen die anderen over ons vertellen. We schaven onze verhalen om te laten zien wie we zijn. Ze zijn onderhevig aan de omgeving: je vertelt over je schooldag anders tegen je moeder dan tegen een klasgenoot.Over cultuur en identiteit
2.3 Verhalen zijn universeel
Het vertellen van een verhaal laat iets van jezelf zien. In andermans verhaal zitten punten van herkenning, universele thema’s waar we over mee kunnen praten en die verbinden.
We hebben allemaal familie
We zijn allemaal verliefd (geweest)
We hebben allemaal een jeugd gehad
We hebben allemaal een eerste schooldag gehad
We voelen allemaal pijn
We hebben allemaal een favoriet gerecht.
2.4 Verhalen openen nieuwe perspectieven en enkele verhalen tonen een schadelijke versimpelde versie van de wereld
Verhalen hebben de kracht om je kennis te laten maken met nieuwe perspectieven en nieuwe werelden te openen. Verhalen laten je reflecteren op wat je dacht dat gewoon is en ze zaaien twijfel op ingesleten denkbeelden. Aan de andere kant kunnen enkele verhalen bestaande vooroordelen versterken en afstanden vergroten. Enkele verhalen vangen ons in een simplistisch stereotypes waar geen ruimte is voor andere perspectieven.
‘Jaren later dacht ik hieraan toen ik Nigeria verliet om te gaan studeren in de Verenigde Staten. Ik was 19. Mijn Amerikaanse kamergenote was geshockeerd door mij. Ze vroeg waar ik zo goed Engels had leren spreken, en ze was verbaasd toen ik zei dat Nigeria Engels als officiële voertaal heeft. Ze vroeg of ze naar muziek van mijn stam kon luisteren, en was bijgevolg erg teleurgesteld toen ik mijn cassette van Mariah Carey te voorschijn haalde. Ze ging ervan uit dat ik niet wist hoe een fornuis werkte. Wat mij zo trof, was dat ze al medelijden met mij had, voordat ze mij had ontmoet. Haar vooringenomen standpunt tegenover mij, Afrikaanse, was een neerbuigend, welbedoeld medelijden. Mijn kamergenote had een enkel verhaal over Afrika. Het enige verhaal van catastrofe. In dit enkele verhaal was er geen mogelijkheid dat Afrikanen op enige wijze op haar konden lijken. Geen mogelijkheid tot gevoelens complexer dan medelijden. Geen mogelijkheid van een band als gelijkwaardige mensen’.
Chimamanda Ngozi Adichie
Het gevaar van een enkel verhaal
2.5 Verhalen verspreiden dominante narratieven
‘You know that feeling when you are in a meeting with people and you speak, and it is as if people did not hear you? They speak right over you, barely acknowledge you, and at worst you might hear your words echoed by somebody else and then all of a sudden people seem to listen? I bet many have this experience. It might be because you are the woman, the man, the person of color, the disabled, the junior, the senior, etc. in the room. It is not as much about what you represent; it is about the status of the majority of the people in the room, those representing the dominant story.’
Holding Space
Naar niet alle verhalen wordt even goed geluisterd. Verhalen worden verteld in een’ groter narratief’ gevormd door oa. (koloniale) geschiedenis en andere factoren die ervoor zorgen dat aan sommige verhalen meer waarde worden toegekend dan aan verhalen die niet of minder goed in het dominante narratief passen.
Dominante verhalen worden minder bevraagd en worden eerder, luider en vaker vertelt. Daartegen
worden niet dominante verhalen vaker bevraagd, geminimaliseerd of zelfs genegeerd.
Dit grotere narratief beïnvloed de manier waarop er naar onze verhalen geluisterd worden, de ruimte die we krijgen om verhalen te vertellen en de privileges/uitdagingen waar we mee op onze paden worden geconfronteerd.
Ontmoetingen zijn nooit makkelijk: ze worden beïnvloed door de plek en het moment, vooroordelen, technologische ontwikkelingen en maskers. Over veel elementen hebben we weinig controle.
3.1 De plek en het moment
Plek - De plek waar we elkaar ontmoeten heeft invloed op de kwaliteit van de ontmoeting. ‘s Nachts op een verlaten perron wordt een toenadering anders ervaren dan op een plek ontworpen voor een ontmoeting zoals een café, een bibliotheek of een voetbalkantine.
Moment - Bij een ontmoeting weet je nooit van te voren hoe iemand is opgestaan, welke persoonlijke omstandigheden er spelen en wat er vooraf is gebeurd. Soms kom je iemand vrolijk, verliefd en open tegen, soms verdrietig, chagrijnig of boos. We hebben hier weinig invloed op.
3.2 Vooroordelen
‘Kon ik mijn toenmalige klasgenoten maar uitleggen dat ik gewoon een van hen was, dat we allemaal Nederlands waren, maar dat ze was aangeleerd mij te zien als ‘de Ander’. Kon ik ze maar in alle eerlijkheid vertellen dat mij thuis hetzelfde was aangeleerd, namelijk dat zij anders waren’.
Sinan Çankaya
Mijn ontelbare identiteiten
Mijn ontelbare identiteiten
Een ontmoeting is onderhevig aan positieve en negatieve ervaringen uit het verleden en verhalen die we via onze omgeving en de media over elkaar horen. Vooroordelen zijn een manier om ons tot de wereld te verhouden. Ze zijn altijd aanwezig en bepalen onze ontmoetingen bewust en onbewust.
‘In de ogen van een nationalist bezit de Ander slechts een kenmerk, namelijk zijn nationaliteit. Het maakt niet uit of iemand jong of oud is, wijs of dom, goed of slecht. Het gaat er slechts om of iemand een Armeniër of een Turk is, een Engelsman of een Ier, een Marokkaan of een Algerijn. Wanneer ik in die wereld van oplaaiende nationalismen leef, dan heb ik geen naam, geen beroep, geen leeftijd’.
Ryszard Kapuscinski
De Ander
We gebruiken vaak kenmerken als uiterlijk, gender en klasse om iemand te definiëren. Iemand die lang is wordt al snel ‘de lange’ genoemd en iemand die in de gevangenis zit als ‘de crimineel’. Zo’n beschrijving benoemt een zichtbaar stereotype, maar laat hiermee een groot deel onbenoemd en niet gezien. Vaak hebben we geen controle over de manier waarop anderen ons definiëren. Ontmoetingen kunnen ervoor zorgen dat we het onbenoemde en niet geziene deel van iemand leren kennen.
3.3 Micro-agressie / Alledaags racisme
Veel dagelijkse interacties zijn oncomfortabel en worden gevormd door ongelijkheid en racisme. Het zijn kleine aanvallen op de menselijkheid van iemand gebaseerd op uiterlijk en vooroordelen. Aan de hand van fragmenten van de Amerikaanse dichter Claudia Rankine worden hieronder terloopse opmerkingen, scheve blikken, onzichtbaarheid en afstand bewaren aangestipt. Deze vormen van micro aggressies zijn onderdeel van een groter spectrum aan de ongelijke behandeling (alledaags racisme), in bijvoorbeeld de ongelijkheid tussen wit en zwart.
Terloopse opmerkingen
‘De man achter de kassa wil weten of je denkt dat je creditcard het zal doen. Als dit voor hem al een routinevraag is, vroeg hij het in elk geval niet aan de vriendin die voor jou aan de beurt was.’
‘Vanwege je vipstatus na een jaar lang vliegen met United Airlines heb je je geïnstalleerd in je stoel bij het raam wanneer het meisje en haar moeder bij jouw rij aankomen. Het meisje werpt een blik op jou en zegt tegen haar moeder: Hier zijn onze stoelen, maar dit had ik niet verwacht. De reactie van de moeder is nauwelijks te horen - Snap ik, zegt ze. Ik ga wel in het midden zitten.’
Onzichtbaarheid
‘In de rij bij de drogist ben je eindelijk aan de beurt, en dan toch niet als hij voordringt en zijn spullen op de toonbank zet. De kassiere zegt: Meneer, zij was eerst. Als hij zich omdraait is hij echt verbaasd
Oh mijn god, ik had u niet gezien
U zult wel haast hebben, opper je.
Nee, nee, nee, ik zag u echt niet.’
Afstand bewaren
‘In de metro concludeer je uit de vrouw die staat dat er geen plaatsen meer vrij zijn. En he, er is er een. Gaat de vrouw er bij de volgende halte uit? Nee, ze blijft liever helemaal tot aan Union Station staan.
De ruimte naast de man is de stilte in een gesprek die je ineens snel wilt vullen. Je stapt haastig over de angst van de vrouw heen, een angst die ze deelt. Ze mag hem houden.
De man geeft geen sjoege als je gaat zitten, want de man weet meer over de onbezette plaats dan jij. Voor hem, zo stel je je voor, is die even gewoon als ademen, hij is de verbazing voorbij; hij heeft er zoveel over moeten nadenken dat je het geen denken meer zou noemen.
Wanneer een andere passagier opstaat en de staande vrouw gaat zitten, kijk je de man zijdelings aan. Hij staart uit het raam in wat eruitziet als duisternis.’
Claudia Rankine
Just Us: An American Conversation
Just Us: An American Conversation
3.4 Technologie
Technologie verandert de manier waarop en de omgeving waarin we elkaar ontmoeten:
Het beeldscherm
Beeldschermen van telefoons, zelfscankassa’s en computers vervangen steeds vaker kleinschalige contactmomenten. Het praatje bij de kassa is aan het verdwijnen en we hoeven nooit meer de weg te vragen aan een onbekende door de apps op onze telefoon. Het verdwijnen van deze kleine contactmomenten zorgt ervoor dat we steeds minder interactie hebben met onze omgeving. Als we ontmoeten niet meer ‘oefenen’ is de kans groter dat we onze omgeving als gevaarlijker gaan ervaren.
De capsule
De ruimtes waarin we bewegen bestaan uit steeds meer afgesloten capsules, bijvoorbeeld de auto. Een auto heeft een naar binnen gerichte, gecontroleerde atmosfeer, waarin je je afsluit van de buitenwereld. Capsules bestaan in grote en kleinere varianten: je telefoon kan fungeren als capsule om zonder lastig gevallen te worden over straat te lopen en met oordopjes in geef je (on)bewust aan dat je niet benaderbaar bent. Dit staat ontmoetingen in de weg.
De (filter)bubbel
Veel van de content die we via (sociale) media consumeren wordt ons aanbevolen op basis van onze internetgeschiedenis en algoritmes. Posts, artikelen en video’s bevestigen onze voorkeuren en zorgen ervoor dat nieuwe ideeën ons moeilijker bereiken. Gesterkt in ons eigen wereldbeeld heeft de filterbubbel het gevaar dat we steeds verder van elkaar vast komen te zitten in onze eigen werelden. Soms is het goed om bestaande ideeën en overtuigingen te bevragen.
Aan de andere kant zijn er talrijke voorbeelden hoe apps, games en andere toepassingen mensen met elkaar verbinden.
3.5 Maskers
We dragen verschillende ‘maskers’ in ons leven. Je kan wisselend het masker van vader, zoon, student, voetballer of werknemer op en afdoen. Een masker kan de manier waarop je je kleedt, beweegt, praat en gedraagt beïnvloeden. Het masker helpt om ons (optimaal) te presenteren aan de wereld. De leraar is op school streng en thuis zachtaardig. De werknemer gedraagt zich doordeweeks zakelijk en op vrijdagavond uitbundig. Maskers worden uitgeprobeerd en waar nodig veranderd en aangepast.
Soms zetten we onverwacht ons masker af. De trein is te laat, je komt met liefdesverdriet aan op school of je bent geschrokken van een ongeluk. Deze momenten veroorzaken kleine scheuren in je masker. Vaak zien we mensen dan op een andere manier. Het vergt moed om bewust je masker af te zetten.
3.6 Het is nooit makkelijk
Hoe goedbedoeld je intenties ook zijn: soms verloopt een ontmoeting stroef. Je weet nooit hoe iemand is opgestaan en wat hem bezighoudt. Sommige factoren maken de ontmoeting nog complexer.
Taal
Soms begrijpen we elkaar niet door een andere interpretatie van woorden, zelfs als we dezelfde taal spreken. Het woord ‘geluk’ heeft voor ieder van ons een andere betekenis: voor de één betekent geluk het welzijn van hun familie, voor de ander de aanschaf van een nieuwe auto. Taal is onderhevig aan verandering: woorden die vroeger werden gebruikt worden nu als kwetsend en niet van deze tijd ervaren.
De groep
Heb je wel eens op een voetbaltribune gezeten en ervaren hoe huisvaders veranderen in schreeuwende hooligans? De toon en de houding van mensen veranderen wanneer ze onderdeel uitmaken van een groep. Een groep is moeilijker benaderbaar en laat weinig ruimte voor een oprechte verbinding.
Luide en zachte stemmen
Iedereen gebruikt zijn stem anders. Mensen kunnen hard of zacht praten, snel reageren of tijd nodig hebben om een antwoord te formuleren. Sommigen mensen zijn gewend om het gesprek naar zich toe trekken, anderen vinden het moeilijker om zichzelf in de schijnwerper te zetten.
Onderschattend denken
Het is moeilijk om menselijkheid te zien van iemand die je niet kent. En daarom neigen we andermans eigenschappen lager in te schatten dan ze werkelijk zijn. Dat wordt het lesser minds problem genoemd.
Het werkt ongeveer als volgt: we kunnen niet zien wat er in het hoofd van anderen omgaat en daarom hebben we ‘klaarblijkelijk massaal de neiging om aan te nemen dat de geest van anderen minder verfijnd en oppervlakkiger is dan de onze’. Dat betekent dat we intelligentie, wilskracht en het vermogen om menselijke emoties als trots, gêne, en schaamte te ervaren van onbekenden chronisch onderschatten.
Joe Keohane
De kracht van onbekenden
Modelbouwers - Modelverdedigers
Mensen ‘bouwen’ aan modellen die de manier waarop we naar de wereld kijken vormen:
Having undergone its adolescent narrative-making process, the brain has essentially worked out who we are, what matters, and how we should behave in order to get what we want. Since birth, it’s been in a state of heightened plasticity that has enabled it to build its models. But now it becomes less plastic and harder to change. Most of the peculiarities and mistakes that make us who we are have become incorporated into its models. Our flaws and peculiarities have become who we are. Our mindes have been made up.
Will Storr
The science of storytelling
The science of storytelling
Eenmaal gevestigd in onze hersenen is het moeilijk om onze manieren te veranderen. Als we andere meningen of feiten tegenkomen die tegen onze opgebouwde ideeën gaan is het makkelijker om deze te veroordelen dan te accepteren. Onze hersenen verdedigen hun zorgvuldige opgebouwde modellen van de wereld:
From being model-builders we become model-defenders. Now that the flawed self with the flawed model of the world has been constructed, the brain starts to protect it. When we encounter evidence that it might be wrong, because other people aren’t perceiving the world as we do, we can find it deeply disturbing. Rather than changing its models but acknowledging the perspectives of these people, our brains seek to deny them.
Will Storr
The science of storytelling
The science of storytelling
Rirkrit Tiravanija
Untitled 1990 (pad thai)
Rirkrit ensceneert sociale en intieme ontmoetingen. De doorgaans passieve kunstkijkers moeten bij hem in beweging komen.Hij ziet kunst als iets wat een kunstenaar samen met zijn publiek maakt. It is not what you see that is important, but what takes place between people,'.
Faith Ringgold
American People Series # 8: The In Crowd, 1964
‘American People Series # 8: The In Crowd’ toont de handen van de witte figuren die zwarte figuren naar beneden duwen. Een witte man houdt zijn hand voor de mond van een zwarte man. Het werk verbeeldt pogingen om inclusie tot stand te brengen: een stoel aan tafel, maar niet de gelijke ruimte om ieder zijn stem te laten horen. Bron: Faith Ringgold
Het ultieme sociale object: met een Labradoodle naar de honden training
Ontmoetingen zijn nooit makkelijk. Het is een vaardigheid om te kunnen luisteren, vragen te stellen en een niet wetende houding aan te nemen.
4.1 Luisteren
Als je oprecht naar iemand luistert geef je voorrang aan wat iemand anders zegt boven je eigen ervaringen, ideeën en overtuigingen. Luisteren is moeilijk en vraagt veel: je zet je eigen ideeën opzij en probeert jezelf ten dienste te stellen van de ander.
Vertellen - delen van verhalen, ervaringen, ideeën en overtuigingen.
Gesprek - wederzijdse uitwisseling, luisteren en vertellen, ieder vanuit eigen verhalen, ervaringen, ideeën en overtuigingen.
Luisteren - Je stelt de verteller op een voetstuk en komt achter zijn ervaringen, ideeën en overtuigingen door te luisteren en vragen te stellen.
De omgeving en het moment zijn van invloed op het vermogen om te kunnen luisteren. Soms lukt het mensen niet meer om naar elkaar te luisteren door gebeurtenissen uit het verleden. Soms worden gesprekken doorbroken door een rinkelende telefoon of de sirenes van een voorbijrijdende brandweerwagen. Na een volle werkdag is het moeilijker om oprechte interesse te tonen dan aan het begin van de dag. Hieronder staan een aantal regels om met oprechte interesse te kunnen luisteren:
Het gaat niet om jou
Wanneer je luistert, stel je je dienstbaar op naar iemand anders. Daarbij is het van belang dat je de schijnwerper van het gesprek niet op jezelf laat schijnen.
80 / 20 regel
Met de 80 / 20 regel stel je jezelf een kader voor een gesprek waar je de schijnwerper op iemand anders zet. 20% van je tijd praat je over jezelf - de resterende tijd luister je: je brengt je eigen ideeën niet in en probeert geen oplossingen aan te dragen.
Bewustzijn non-verbale communicatie
Je bent je bewust van je lichaamshouding, je maakt oogcontact en instemmende geluiden, knikt en probeert zo goed mogelijk je volledige aandacht aan je gesprekspartner te geven.
Stiltes
Stiltes zijn noodzakelijk zodat de verteller zijn gedachten op orde kan brengen. Je hoeft vanuit het gevoel van ongemakkelijkheid niet altijd in te grijpen - een stilte mag er zijn.
4.2 Vragen
Een vraag is een uitnodiging om kennis en verhalen te delen. Vragen hebben een verbindende en verdelende kracht. Je kan nader tot elkaar komen en verder van elkaar af drijven. Het is een vaardigheid om open en verbindende vragen te kunnen stellen.
Als je een vraag stelt, is je houding, stem en toon van belang. Bedenk ook waarom je iets vraagt: stel je je vraag vanuit oprechte interesse of vanuit je eigen nieuwsgierigheid? Het verschil is subtiel en gaat vooral op wie je de spotlight zet met je vraag: op de ander of toch op jezelf.
Een vraag kan open of gesloten zijn (een open vraag nodigt uit tot een uitgebreider antwoord).
Een vraag kan zintuigelijk gesteld worden (hoe voelde het, wat proefde je, wat hoorde je, wat zag je?).
Op een antwoord kun je doorvragen (je neemt geen genoegen met het antwoord en zoekt verdieping).
Een vraag kun je voorafgaan met een way out (Weet je niet zeker of de vraag te persoonlijk is? Met een way out vraag je eerst toestemming om de vraag te kunnen stellen).
Het antwoord op je vraag is nooit eenduidig. Het antwoord is onderhevig aan factoren als het moment en de plek waar hij gesteld wordt.
4.3 Niet wetende houding
Wat is de waarde van jouw blik? Hoe betrouwbaar is jouw inbreng? Kun jij, met jouw specifieke lichaam, met jouw particuliere geschiedenis, wel weten waarover je praat?
Marjan Slob
Goed bedoelde vragen sturen onze gesprekken soms naar onszelf in plaats van naar oprechte nieuwsgierigheid voor de ander.
Door jezelf ten dienste te stellen van de ander en vooral te vragen en te luisteren zonder het gesprek naar jezelf toe te trekken, verdiep je de ontmoeting. Het kan aan de andere kant ook werken juist persoonlijke ervaringen uit te wisselen.
4.4 Naam onthouden
Iemands naam vragen, uitspreken en onthouden zorgt ervoor dat iemand voelt dat hij er toe doet.
Soms praat je een paar uur met iemand op een feestje, daar staan jullie, samen tegen de rand van een aanrecht en met een flesje bier in de hand, je bekijkt hoe vreemde handen een etiket los pulken, de plakkerige witte overblijfselen van het papier op de fles, je zegt maar wat tot je een onderwerp hebt gevonden waar je elkaar in vinden kunt en pas bij het afscheid vraag je: hoe heet je eigenlijk? Al is het vaker: wat was je naam ook alweer? - en sorry, sorry, sorry, om het daarna alsnog te vergeten. Het antwoord maakt niets uit en betekent op hetzelfde moment alles - Irene, Eva Omar, Karel, Jenneke, Sophie, Soundos, Jan - ook die naam staat voor een einde of een begin, dan is hij als een etiket, een huid, de eerste laag.
Maartje Wortel
Goudvissen en beton
4.5 Kleine verbindende handelingen
Het dagelijkse leven zit vol met kleine vriendschappelijke handelingen zoals het afstaan van een zitplek, iemand helpen oversteken of de deur openhouden voor een ander. Deze contactmomenten komen uit vaak voort uit een onverwachte situatie waarin we iemand nodig hebben: bijvoorbeeld wanneer we niet bij de hoogste plank van het supermarktvak kunnen of wanneer we met onze fiets een lekke band hebben.
Voor haar afstuderen turfde Lindy Hengst het aantal keer dat de deur werd opengehouden bij de Hema in het centrum van Rotterdam.
‘Vaak werd de deur voor iemand opengehouden, maar was dit een heel subtiel gebaar. Soms werd dit zelfs gedaan terwijl er niemand achter diegene aan liep, dat waren mooie momenten. Ook werd er een aantal keer heel veel moeite gedaan, dit gebeurde vaak bij personen die wat slecht ter been waren of bij ouderen. In zeldzame gevallen werd de deur door twee mensen tegelijkertijd opengehouden.’
Lindy Hengst
4.6 Sociale objecten
Een “sociaal object’ is een tastbare reden waarom mensen met elkaar omgaan en het middelpunt van sociale netwerken. Denk aan objecten waarmee je gezamenlijk kunt spelen, zoals een voetbal, schaakbord of een bowlingbal of objecten die je kunt verzamelen als postzegels, Pokemon kaarten en flippo’s. Daarnaast kunnen objecten ook een gezamenlijke ervaring bieden tussen vreemden: zoals naar hetzelfde kunstwerk kijken in een museum of het delen van een gerecht in een restaurant. Ze helpen onze aandacht te richten op iets externs waardoor het aangaan van verbinding comfortabeler aanvoelt. Veel sociale netwerken bestaan uit mensen die verbonden zijn door middel van een gedeeld sociaal object
Wil je een aanvulling of bijdrage leveren?
Neem dan contact op met
Joran Koster: mail / insta
Ellen Oosterwijk: mail
Augustus 2024
Copyright
© 2022-24
Creative Commons
Naamsvermelding 4.0
Tekst:
Joran Koster
Ellen Oosterwijk
Illustraties:
Hilde Speet
Partners